Τα social media ήρθαν για να μείνουν. Δεν είναι μια προσωρινή μόδα, δεν είναι ένα παιχνίδι για τους νέους που το χρησιμοποιούν για να καταστρέφουν οικογενειακά δείπνα, δεν είναι απλώς ένα εργαλείο όπου οι άνθρωποι δημοσιεύουν αστεία βίντεο. Στην πραγματικότητα, όλα τα trends δείχνουν ότι, τα social media μεγαλώνουν τόσο σε σημαντικότητα όσο και σε παρουσία σε σχέση με οικονομικούς, κοινωνικοπολιτιστικούς και πολιτικούς παράγοντες. Στην παρουσίαση αυτή θα προσπαθήσω να αναδείξω όλα αυτά τα σημεία.
Σε ακαδημαϊκό επίπεδο, οι μελέτες με εξειδίκευση στα κοινωνικά μέσα βρίσκονται σχετικά σε πρώιμα στάδια. Και όπως γίνεται με όλα τα νέα φαινόμενα, όσοι τα εξετάζουν βασίζονται σε υφιστάμενους όρους, μέχρι να υλοποιηθεί μια παραδειγματική στροφή, και έτσι, να ανοιχτούν νεές προοπτικές έρευνας. Μέχρι να γίνει αυτό, τα social media παρουσιάζονται ως επί το πλείστων μέσα από το φακό γνωστών κοινωνιολογικών και ψυχολογικών θεωριών. (SLIDE 2)
Κάποιες απ’αυτές είναι: αυτή του George Homans για την θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής, του Erving Goffman για την θεωρία της Παρουσίασης του Εαυτού, του Pierre Bourdieu για την θεωρία του κεφαλαίου… και ούτω καθεξής. Μέσα από το φακό που βασίζεται στην επικοινωνία μπορούμε να προσθέσουμε σίγουρα και τις θεωρίες του Manuel Castells για τις δικτυωμένες κοινωνίες …
Θα προσπαθήσω σήμερα, στο χρόνο που έχω διαθέσιμο, να τονίσω κάποια από τα βασικά στοιχεία των κοινωνικών μέσων που ισχύουν στο συγκεκριμένο ακροατήριο χωρίς να εμβαθύνω στις θεωρίες που ανέφερα, και έτσι, ελπίζω να θέσω το σκηνικό για τους επόμενους διακεκριμένους ομιλητές. Για να το κάνω αυτό, έχω χωρίσει την παρουσίαση σε τρεις θεματικές ενότητες: (SLIDE 3)
- Αλλαγές στην επικοινωνία
- Βασικές αρχές κοινωνικών μέσων
- Κοινωνικά μέσα και οργανισμοί
Τι αλλάζει λοιπόν στον τομέα της επικοινωνίας που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα κοινωνικά μέσα;
- Συνεχόμενη παγκοσμιοποίηση (SLIDE 4)
Ο κόσμος γίνεται μικρότερος αφού η έννοια του χώρου και του χρόνου καταρρίπτονται και συμπιέζονται. Σήμερα, αναμφισβήτητα το μεγαλύτερο εργαλείο της παγκοσμιοποίησης είναι τα κοινωνικά μέσα. Οργανισμοί, ειδησεογραφικά πρακτορεία και κινήματα, δραστηριοποιούνται όλα στις πλατφόρμες των κοινωνικών μέσων περισσότερο από ποτέ. ΌΛΟΥΣ τους ενδιαφέρει να έχουν στα κοινωνικά μέσα συνεχώς αυξανόμενη επισκεψιμότητα, όση έχουν και στις δικές τους ιστοσελίδες.
Κάποτε, παρακολουθούσαμε τη δημόσια ραδιοτηλεόραση και άλλα καθιερωμένα μέσα μαζικής ενημέρωσης για να μάθουμε τις τελευταίες ειδήσεις και για να συμμετέχουμε στη δημόσια σφαίρα. Σήμερα, οι περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι οι δημόσιες σφαίρες βρίσκονται πλέον στο Facebook ή το Twitter.
- Ψηφιοποίηση (SLIDE 5)
Ζούμε σε έναν κόσμο στον οποίο έχουμε όλοι συμφωνήσει σε μια κοινή γλώσσα επικοινωνίας – την δυαδική γλώσσα του υπολογιστή. Όλες οι μορφές επικοινωνίας που χρησιμοποιούμε σήμερα, με λίγες εξαιρέσεις, δουλεύουν ψηφιακά. Είτε πρόκειται για ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ένα τηλεφώνημα, ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα ή ένα ολόγραμμα, όλα – μιλούν – μια – καθολική γλώσσα – την ψηφιακή.
Σήμερα, ο μεγαλύτερος καταλύτης της ψηφιοποίησης είναι οι πλατφόρμες των κοινωνικών μέσων. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι οι χρήστες στο διαδίκτυο διακρίνονται σε δύο μορφές, όπως αναφέρει ο συγγραφέας τεχνολογίας Marc Prensky (SLIDE 6). Η πρώτη είναι ο ψηφιακός ιθαγενής, αυτός που μεγάλωσε στον ψηφιακό κόσμο (όσοι γεννήθηκαν δηλαδή, μετά το 1980). Και η δεύτερη είναι ο ψηφιακός μετανάστης, αυτός που έχει βιώσει μορφές αναλογικής επικοινωνίας, δηλαδή αυτοί που αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν στο ψηφιακό περιβάλλον.
Γι ‘αυτόν τον λόγο είναι και πιο εύκολο για τα παιδιά μας να χρησιμοποιούν τις τεχνολογίες καλύτερα από εμάς. :
- Σύγκλιση
Λόγω της ψηφιοποίησης, οι μορφές επικοινωνίας συγκλίνουν. Υπάρχουν τρία κύρια είδη σύγκλισης. 1ον Σύγκλιση της βιομηχανίας: (SLIDE 7) η CYTA για παράδειγμα, είναι ένας πάροχος τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, πάροχος διαδικτύου, και ραδιοτηλεοπτικός οργανισμός. 2ον Σύγκλιση προϊόντων: (SLIDE 8) το «έξυπνο» τηλέφωνο μας είναι ο υπολογιστής μας, η φωτογραφική μας μηχανή, και το μέσο ενημέρωσής μας. Και 3ον, σύγκλιση του περιεχομένου: (SLIDE 9) η ιστοσελίδα του BBC είναι ιστοσελίδα, ραδιόφωνο, εφημερίδα, ραδιοτηλεοπτικός οργανισμός, και μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε μια πλατφόρμα κοινωνικών δικτύων. Σήμερα η μεγαλύτερη μορφή σύγκλισης συμβαίνει στα κοινωνικά δίκτυα. Είναι εκεί όπου επικοινωνούμε ο ένας με τον άλλον, εκεί που καταναλώνουμε ειδήσεις, εκεί που βλέπουμε τις φωτογραφίες μας, ειναι ο λόγος που συλλαμβάνουμε τις στιγμές μας σε εικόνες, και το πώς καταγράφουμε ψηφιακά τις ζωές μας.
- Διαδραστικότητα (SLIDE 10)
Είμαστε όλοι συνδεδεμένοι. Σε αντίθεση με την αναλογική επικοινωνία, η ψηφιακή επικοινωνία προϋποθέτει ότι όλοι παράγουμε περιεχόμενο. Και πού παράγουμε περιεχόμενο; Σχεδόν αποκλειστικά, στα κοινωνικά δίκτυα.
- Τέλος, το Διαδίκτυο των πραγμάτων (SLIDE 11)
Η μεγαλύτερη αλλαγή στην επικοινωνία είναι ότι η ψηφιακή εποχή εισβάλλει σε όλες τις πτυχές της ζωής μας. (SLIDE 13) Η Google, και η Apple (SLIDE 12), δημιουργούν πλέον δικά τους αυτοκίνητα, διότι το ταμπλό είναι όλοένα και περισσότερο συνδεδεμένο με το διαδίκτυο. Τα τηλέφωνα μας και τα ρολόγια μας είναι αδιάκοπα συνδεδεμένα στο διαδίκτυο. Ακόμα περισσότερο, τα ρούχα που φοράμε θα συνδέονται με το διαδίκτυο. Το βασικό εργαλείο που χρησιμοποιούν όλα αυτά που αποτελούν το διαδικτύο των πραγμάτων – είναι τα κοινωνικά μέσα.
Περνούμε τώρα στον δεύτερο άξονα της παρουσίασης… τις βασικές αρχές επικοινωνίας στα κοινωνικά μέσα.
Τα κύρια χαρακτηριστικά των κοινωνικών μέσων είναι ότι: (1) είναι φτηνά ή δωρεάν στη χρήση, (2) βασίζονται στην ισότητα όλων των χρηστών (ακόμα και αν είναι ο Zuckernberg, η Coca Cola, ή οι γιαγιάδες μας), (3) και οι άνθρωποι ωριμάζουν μέσα στην κοινότητα όσο περισσότερο χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες.
Τα κοινωνικά δίκτυα δημιουργήθηκαν από τους ανθρώπους για τους ανθρώπους. Εδω δεν θα αναπτύξω τώρα. Στη συγκεκριμένη ενότητα θα επανέλθουμε.
Όταν επικοινωνούμε ψηφιακά, ακολουθούμε τις ίδιες αρχές με την κανονική επικοινωνία, παράγουμε περιεχόμενο που απευθύνεται σε έναν ή πολλούς δέκτες. Online γίνεται το ίδιο. Για να καταλάβετε τη χρήση, να αναφέρουμε ότι πάνω από το 60% των χρηστών του διαδικτύου (ή περίπου το 30% του παγκόσμιου πληθυσμού), παράγουν το δικό τους πρωτότυπο περιεχόμενο ή αναδημοσίευση έτοιμου περιεχομένου. Φαίνεται ξεκάθαρα ότι τα κοινωνικά μέσα βασίζονται στον χρήστη και στην παραγωγή περιεχομένου, κάτι το οποίο δεν έχουμε ξανασυνατήσει μέχρι τώρα.
Στο δικό μου πεδίο εξειδίκευσης, την επικοινωνία, πάρα πολλές έρευνες πραγματοποιούνται σχετικά με τη δραστηριότητα των ενεργών πολιτών όταν είναι συνεδεμένοι, αλλά και όταν δεν είναι συνδεδμένοι. Όλα σχεδόν τα αποτελέσματα παρουσιάζουν τη συσχέτιση μεταξύ τους – ένας πολίτης που είναι ενεργός online πολύ πιθανό να είναι και ενεργός offline. Αυτό έχει αποδειχθεί ξανά και ξανά σε παραδείγματα, όπως την Αραβική Άνοιξη (SLIDE 14), την λογοκρισία της Τουρκικής κυβέρνησης για τον αποκλεισμό του Twitter (SLIDE 15) και πολλά άλλα.
Σε γενικές γραμμές, ο διάλογος που χρησιμοποιείται στα κοινωνικά μέσα βασίζεται κυρίως στη συνεργασία, στην συμμετοχή παραγωγής γνώσης και στην δημιουργικότητα. Ο διάλογος στα κοινωνικά μέσα χρησιμοποιεί τις ίδιες αρχές με την κοινωνική ανταλλαγή στον μη-ψηφιακό κόσμο. Με άλλα λόγια, όταν δημοσιεύουμε, σχολιάζουμε, μοιραζόμαστε, και κάνουμε like, το κάνουμε για να είμαστε μέρος της κοινωνίας. Για να αυξήσουμε το κοινωνικό και πολιτιστικό μας κεφάλαιο, καθώς και για να αυξήσουμε τη φήμη μας. Το κάνουμε με χρήστες από τους οποίους περιμένουμε μια αμοιβαία ανταπόκριση.
Όμοιες συμπεριφορές παρατηρούμε στον μη-ψηφιακό κόσμο. Αν και έχουμε πολλές γνωριμίες, αλληλεπιδρούμε μόνο με ένα μικρό ποσοστό από αυτούς. (SLIDE 16) Αυτό το ποσοστό αναφέρεται ως Dunbar number. Ο ανθρωπολόγος του πανεπιστημίου της Οξφόρδης Robin Dunbar με τον συγκεκριμένο όρο δηλώνει ότι: τα ανθρώπινα όντα μπορούν να διατηρήσουν μόνο ένα αριθμό σταθερών κοινωνικών σχέσεων, έναν αριθμό που ανέρχεται στις 150 σχέσεις.
Τέλος, σε αυτή την ενότητα, τα κοινωνικά μέσα, όπως όλες οι δικτυωμένες πλατφόρμες, τρέφονται από το network effect. Με άλλα λόγια, κάθε καινούριος χρήστης προσθέτει αξία σε όλους τους υπόλοιπους που συνυπάρχουν στην πλατφόρμα. ΚΑΙ Κατεπέκταση, όλοι οι χρήστες μαζί δίνουν αξία στις ίδιες τις πλατφόρμες.
Το network effect αντανακλάται στις προσπάθειες που γίνονται τόσο από την Facebook (SLIDE 17) όσο και από την Google. Οι εταιρίες αυτές δημιουργούν αεροπλάνα-drone και μπαλόνια (SLIDE 18) που αιρωρούνται πάνω από την γη με στόχο να προσφέρουν συνδέσεις Wi-Fi σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Αυτές οι καινοτομίες εξασφαλίζουν φυσικά περισσότερους χρήστες!
Ο τελευταίος άξονας της ομιλίας μου ασχολείται με το πώς οι οργανισμοί λειτουργούν στα κοινωνικά μέσα.
Όπως αναφέραμε και πριν, τα κοινωνικά μέσα δημιουργήθηκαν από τους ανθρώπους για τους ανθρώπους (σε αντίθεση με την σαπουνόπερα, τα reality TV και πολλές άλλες μορφές των παραδοσιακών μέσων).
Ο πολύς χρόνος που περνούν οι άνθρωποι στα κοινωνικά μέσα έδωσαν το ερέθισμα στους διαφημιστές, και κατεπέκταση, στους περισσότερους οργανισμούς, να μπουν και οι ίδιοι στα κοινωνικά μέσα ΚΑΙ να εδραιώσουν την παρουσία τους.
(SLIDE 19) Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα για τους οργανισμούς είναι ότι έχουν την ευκαιρία να δημιουργήσουν μια βιωματική μακροχρόνια σχέση με τα κοινά τους. Με τέτοιο τρόπο που τα μεγαλύτερα εργαλεία προώθησης, όπως η γραμμική διαφήμιση δεν μπορεί.
Επιπλέον, αυτό αφορά και λίγο την ψυχολογία του καταναλωτή, η «γνώση πειθούς» (το…persuasion knowledege) (η γνώση δηλαδή που έχουμε, ότι μας πωλείται ένα προϊόν), είναι εξαιρετικά χαμηλή στα κοινωνικά μέσα. Επιτρέποντας έτσι στα εταιρικά μηνύματα να περάσουν στους καταναλωτές ευκολότερα.
Και Ενώ πολλοί θα υποστήριζαν ότι αυτό είναι ένα κακό πράγμα….η συγκεκριμένη μέθοδος μετάδοσης πληροφοριών (SLIDE 20) ισχύει και για κοινωνικές καινοτομίες καθώς και για τον ακτιβισμό.
Τέλος, για να ολοκληρώσω, θα ήθελα να αναφέρω ότι όπως είδατε και εσείς, η παρουσίαση επικεντρώθηκε στη θετική διάσταση των κοινωνικών μέσων. Παρόλο που πιστεύω ακράδαντα ότι τα κοινωνικά μέσα εμπολουτίζουν την κοινωνία μας, και ενδυναμώνουν τους πολίτες, πιστεύω παράλληλα και ότι τέτοια ισχυρά τεχνολογικά επιτεύγματα έρχονται με αρκετές ευθύνες.
Ζητήματα όπως η κοινωνική απομόνωση, η επιτήρηση, ο εθισμός, ο φόβος του να μην ανήκεις, και η πολιτική-οικονομία των ιδιοκτητών αυτών των κερδοσκοπικών πλατφόρμων, πρέπει να αξιολογούνται συνεχώς. Μέχρι στιγμής όμως, για μένα, τα πλεονεκτήματα υπερτερούν κατά πολύ από τα μειονεκτήματα.
Και, παρεπειπτόντος (SLIDE 21), για όσους διερωτήθηκαν, Ο Ερτογκάν πλέον έχει λογαριασμό στο twitter…
Ευχαριστώ. (SLIDE 22)
nicholas nicoli 